عایق پشم سنگ : مزایا و معایب

پشم سنگ یا Rockwool یک پوشش و عایق حرارتی، صوتی یا رطوبتی است که تحمل دمای آن از -۳۰ تا +۷۵۰ درجه سانتیگراد می‌باشد. به دلیل ضریب انتقال حرارتی بسیار پایین و قدرت عایقی ۳۳ برابر دیوار بتنی یا ۲۲ برابر دیوار آجری و فواید بسیاری که دارد در صنایع مختلف به شکل‌های گوناگون مورد تولید و مورد استفاده قرار داده می‌شود.

پشم سنگ (به انگلیسی: Rockwool) که به آن عایق معدنی نیز می گویند، مانند فایبرگلاس یک عایق با نصب آسان است. ممکن است غیرقابل باور به نظر برسد اما پشم سنگ همان طور که از اسمش پیداست به جای فیبرهای پرزدار شیشه ای، از سنگ ساخته شده است. حال می خواهیم نگاهی مختصر به فرآیند تولید این عایق ها داشته باشیم. برای تولید پشم سنگ، در ابتدا سنگ ها را در کوره هایی با دمای ۳۰۰۰ درجه حرارت می دهند تا ذوب شوند. مایع مذاب مانند در معرض یک جریان هوا یا بخار فشار قوی قرار گرفته، و با سرعت بسیار زیاد، دور رشته های بلند فیبر می چرخد. یک دستگاه پشمک سازی را تصور کنید که داخل آن سنگ مذاب ریخته باشند. رشته های فیبر تبدیل به صفحه های متراکم و ضخیمی می شوند. این صفحه ها پس از آنکه به اندازه های مصرفی برش خوردند، به پنل های عایق بندی تبدیل می شوند. پشم سنگ یک عایق صوتی و حرارتی بوده و در صورت آتش سوزی، جلوی انتشار آتش به طبقات دیگر ساختمان را می گیرد. ترکیب بندی به خصوص پشم سنگ از آن یک عایق قدرتمند با ویژگی های زیر ساخته است:

• ساخته شده از ماده خام طبیعی و پایدار
• عموماً شامل بیش از ۷۵ درصد محتوی بازیافتی می شود
• به خوبی گرما را حفظ کرده و هوا را داخل خود محبوس می کند که این امر از سرعت فرآیند انتقال دما می کاهد.
• غیرقابل احتراق و ضدآتش تا دمای ۱۴۰۰ درجه
• دفع آب بالا
• خفه کننده ی صدای عالی
• عملکرد طولانی مدت – پشم سنگ به مرور زمان کیفیت خود را از دست نمی دهد
• پشم سنگ رطوبت را از خود عبور می دهد، بنابراین از کپک و سفیدک جلوگیری می کند

کاربرد پشم سنگ

• پشم سنگ و سرباره در انواع ایزو ترم (پشم خام فله)، ایزو بلانکت (پتویی)، ایزو پایپ (لوله ای)، فنوپانل (تخته ای فشرده) و فنوفلت (لحافی) تولید می شود و کاربردهای مختلفی دارد، از جمله صنایع پالایشگاهی، نیروگاهی، صنایع غذایی، ساختمان و تأسیسات و حتی گلخانه های هیدرو پونیک (بستر کشت بدون خاک)
• برای کاهش هزینه بالای انرژی در هنگام استفاده از ساختمان ها استفاده از عایق های حرارتی را ضروری می باشد البته استفاده از این عایق ممکن است تا حدودی هزینه ساخت و قیمت تمام شده را بالا برد.
• عایق حرارتی پشم سنگ (Rock Wool) متشکل از الیاف معدنی است به همین دلیل گاهی به آن Mineral Wool هم گفته می شود. مواد تشکیل دهندهٔ اولیه تولید این عایق، سنگ بازالت است.
• پشم سنگ عملکرد خوبی نیز به عنوان عایق رطوبتی دارا می باشد. این نوع عایق می تواند مقدار زیادی رطوبت را در خود جمع کند و مانع از نم دادن دیوارها و سقف شود.

نحوه تولید پشم سنگ

برای تولید آن سنگ بازالت را در دمای ۱۵۰۰ درجه سانتی گراد ذوب می کنند و با استفاده از تکنولوژی و روش هایی خااص آن را به الیاف بسیار ریز با قطر میکرونی تبدیل می کنند. تقریبا تمام مواد اولیه تشکیل دهنده پشم سنگ را سنگ بازالت تشکیل می دهد و تنها ۳ درصد مواد اولیه به روغن ها و سایر مواد مورد نیاز برای فرم دهی الیاف با توجه به نوع محصول اختصاص داده می شود.

انواع پشم سنگ

در بازار ساخت و ساز، انواع پشم سنگ برای کابردهای متفاوت افراد تولید و به فروش می رسد. از انواع مختلف این محصول می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. پشم سنگ تخته ای
2. پشم سنگ لوله ای
3. پشم سنگ پتویی
4. پشم سنگ لحافی
5. پشم سنگ فله ای

هر کدام از این انواع پشم سنگ ها در موارد کابرد خود به عنوان عایق حرارتی، صوتی و حتی رطوبتی می توانند به بهترین شکل ظاهر شوند. برای مثال پشم سنگ تخته ای بیشتر برای سقف و دیوار مورد استفاده قرار می گیرد. در مورد نوع پتویی و دیگر موارد آن نیز هر کدام کاربرد خود را دارند.

عملکرد پشم سنگ در برابر آتش

از ویژگی های مهم عایق پشم سنگ، مقاومت در برابر آتش می باشد. عایق حرارتی پشم سنگ به مثابه نوعی حفاظ در برابر آتش شناخته می شود چون آتش گیر نمی باشد و شعله ور نمی شود. هنگام بروز حریق سازه های فلزی (جذب حرارت زیاد و داغ شدن)، مقاومت مکانیکی خود را از دست داده و کل سازه فرو می ریزد؛ بنابراین از عایق پشم سنگ برای عایق کاری سازه های فلزی استفاده می گردد (ستون ها و تیرهای ساختمان را با پشم سنگ با روش های مناسب عایق کاری می کنند) و حتی تا ده ساعت در صورت تداوم حریق برای سازه هیچ مشکلی به وجود نمی آید.

کجا می توان از عایق پشم سنگ استفاده کرد؟

عایق پشم سنگ را می توان هرجایی که پشم شیشه قابل استفاده است، نصب کرد؛ از جمله دیوارها، زمین ها، سقف ها، شیروانی ها و زیرزمین ها. پشم سنگ مخصوصاً برای اتاق های سردی که در بخش های شمالی خانه قرار دارند و اتاق های داخلی ای که به عایق صدا نیاز دارند، مانند استودیوهای موسیقی خانگی بسیار مناسب است.

مضرات و موارد منفی پشم سنگ

بررسی اثرات پشم سنگ بر سلامتی انسان نیاز به آزمایش های بلندمدت دارد. ولی براساس برخی از گزارش ها این عایق می تواند در مواردی موجب خارش پوست، سوزش چشم و حساسیت گردد. همچنین در یک گزارش اگرچه اثرات منفی پشم سنگ بر سلامتی انسان را کمتر از پشم شیشه گزارش کرده ولی این ماده را بدون عوارض جانبی گزارش ننموده است. به نظر می رسد برای حفظ سلامتی در هنگام استفاده از پشم سنگ و نصب آن حتماً باید از ماسک، عینک و دستکش استفاده کرد. چرا که در هنگام نصب این ماده احتمال ریزش ذرات پشم سنگ و ورود آن به سیستم تنفسی، چشم و ایجاد حساسیت در پوست وجود دارد. از جمله موارد منفی دیگر پشم سنگ می توان به موارد زیر اشاره نمود:

1. ریزش پشم سنگ بعد از گذشت زمان
2. افت کیفی عایق با گذشت زمان
3. ایجاد خارش حتی پس از نصب
4. نیاز به شاسی کشی برای نصب و هزینه بالا نصب

مزایا و موارد مثبت پشم سنگ

هر ماده ی عایق بندی از خصوصیات و روش کار منحصربه فرد خود برخوردار است. بنابراین هر موقعیتی مواد اولیه مختص خود را برای عایق بندی می طلبد. در ادامه ی این مقاله با تمام نقاط قوت و نقاط ضعف عایق پشم سنگ آشنا خواهیم شد.

• ماده ای نفوذپذیر در مقابل بخار

در مقایسه با محصولات شیمیایی ای مانند فوم پلی اورتان، عایق پشم سنگ ماده ای نفوذپذیر در مقابل بخار به حساب می آید. این یعنی رطوبت می تواند آزادانه در جریان باشد و تبخیر شود، بنابراین با استفاده از پشم سنگ احتمال بروز مشکلات رطوبت محور بسیار محدود است. به همین دلیل است که از پشم سنگ برای عایق حفره ای دیوار استفاده می شود، چون حفره میان دیوارها معمولاً با رطوبت در تماس است.

• ارزش عایق ماندگار

بسیاری از مواد عایق بندی با گذر سالیان، بخشی از ارزش عایق خود را از دست می دهند. با این حال پشم سنگ از این قاعده مستثنی ست. ارزش عایق اولیه پشم سنگ حفظ شده و خانه ی شما همیشه به خوبی عایق خواهد ماند.

• عایق صدا و ضدحریق

پشم سنگ نه تنها یک ماده عایق حرارتی بی نظیر است، بلکه این ماده از مقاومت بالایی در برابر صدا و آتش نیز بهره می برد. ازهمین رو بسیاری از صداهای آزارنده هرگز به خانه نفوذ نخواهند کرد.

• پشم شیشه در مقابل پشم سنگ

برخلاف پشم شیشه، عایق پشم سنگ موجب خارش و تحریک پوست نمی شود. با این حال پشم شیشه بیشتر با محیط زیست سازگار است.

بررسی پشم سنگ از منظر اقتصادی

در انجام عایق کاری مناسب در ساختمان و تاسیسات و سرمایه گذاری ناچیز در این بخش از هزینه های احداث، در یک دوره بازگشت بسیار کوتاه و از محل صرفه جویی در مصرف و در نتیجه کاهش انرژی مصرفی، باعث کاهش هزینه های سرمایه گذاری می شود. با مقایسه هزینه های احداث در بخش ساختمان و تاسیسات، سهم هزینه این عایق کاری تنها حدود ۲ درصد از هزینه کل می باشد و موجب بازگشت سرمایه مربوط به هزینه های عایق کاری ساختمان در کمتر از یک سال می گردد.